De Eenzame Uitvaart van Meneer R.P. in Antwerpen

Meneer R.P. is op 23 februari 1945 geboren te Vilvoorde en in ziekenhuis Sint-Vincentius overleden op 10 juli 2010. Zijn uitvaart vond plaats op donderdag 22 juli 2010 op begraafplaats Schoonselhof.

Voor meneer R.P. heb ik me niet meer kunnen scheren. De luiheid sloeg toe de laatste dagen, zoals gewoonlijk, en de ochtend van de uitvaart is er geen moment om het apparaat vast te nemen. Ik kan nog net een nette broek aantrekken, een grijze kostuumbroek met een plooi in, en strijk een wit hemd glad terwijl de koffie doorloopt. Met een nette broek en dito hemd aan het graf, maar met nonchalante baard.

In het laatste stukje van de route met tram 24, aan terminus Schoonselhof, heb ik de bloemenwinkels voor het uitkiezen. Vandaag wordt het ‘Van Den Nieuwenhof’, waar er drie plantenpotjes met paarse heide in een plastic draagtasje gaan. Een purperen lijkwade. Sinds ik de gewoonte heb ontwikkeld bij elke uitvaart bloemen te kopen, is er weer een klein puzzelstuk aan het ritueel toegevoegd: tram, bloemen, wachten, praatje, gedicht, graf. Het rekt het geheel, smukt de boel op, terwijl het anders zo'n kale en korte uitvaart is.

‘Moeten ze eigenlijk veel water?’ vraag ik wanneer mijn briefje van twintig van eigenaar wisselt.

‘Met dit weer, in de hoogzomer?’ vraagt de vriendelijke bloemiste. ‘Met deze temperaturen toch elke avond.’

‘Maar het is voor op een graf,’ zeg ik. ‘Dus erg veel water zullen ze bij dit weer nooit krijgen.’

‘Daar is geen enkele plant tegen bestand,’ zegt ze.

‘Zelfs heide?’ vraag ik.

‘Zelfs heide redt het niet.’ Waarop ze het wisselgeld in mijn uitgestoken hand legt: ‘Dat is dan twee plus twee euro, plus tien, en dat is dan twintig euro geweest.’

Twintig euro geweest, hoor ik terwijl ik de veertien euro in mijn hand natel. Hoeveel dagen zullen de bloemen het uithouden, voor wat het is geweest?

Als ik op het bankje aan de ingang van begraafplaats Schoonselhof wacht op dichter Jan Aelberts en de Firma, zie ik op het grasveldje aan de overzijde van de brede laan de mysterieuze trage dans van drie moslims die hun middaggebed richting Mekka uitvoeren. Voor ze starten drapeert een van hen zijn jasje als een tapijt over het gras, daar moeten zo meteen zijn knieën op, waarna de drie zwarte mannen in een driehoekige formatie met hun neuzen één kant op staan. De man die zijn jasje heeft opgeofferd staat vooraan en neemt het voortouw, waarna de andere twee met enkele seconden vertraging volgen. Ze buigen, vouwen de handen, gaan door de knieën, maken een foetushouding, raken met het voorhoofd de grond en staan weer recht. Wanneer de man van het jasje een tweede keer de reeks bewegingen start, staan de achterste twee mannen weer enkele seconden extra achter.

Als de derde gebedsronde ingaat komt Jan langs de poort binnen. Achter hem een stoet wagens. Elke wagen voert vier of zes moslims mee. Het zijn uitstekende carpoolers bij een uitvaart, blijkt. Als laatste volgt de lijkwagen met een onleesbare Arabische handelsnaam op. Er wordt heen-en-weer getoeterd en geroepen waarna de karavaan van wagens naar het juiste perk trekt.

Niet veel later rijden ook de twee wagens van de Firma de oprijlaan op. Jan en ik krijgen een ritje met de bestelwagen, en de lijkwagen met meneer R.P. volgt in ons kielzog. Aan het perk over perk U zien we het samentroepen van de bonte groep moslims. Terwijl we wachten op een vierde drager voor onze dienst bekijken we het schouwspel. We vinden geen consistentie in hun ritueel. Iemand loopt te bellen, een ander morrelt wat aan het portier van zijn wagen, en her en der klitten kleine groepjes mensen samen, terwijl de meerderheid rond het graf staat gegroepeerd. Er is geen vrouw te bespeuren.

De vierde drager daagt niet op. Even wordt geopperd iemand van de andere uitvaart aan te spreken om te helpen dragen, maar dat idee wordt afgekeurd. Dan wordt het rolkarretje gevonden op het grasveld van perk U. Het is een soort draagberrie op poten, met onderaan vier wieltjes van een winkelkar.

'Eén van de grafmakers heeft het ontworpen', zegt één van de dragers.

Eens de kist door de drie mannen op het karretje is getild, moet het alleen nog maar over de pad van betonnen platen worden gerold, tot aan de kuil. Wanneer de kist daar op schragen wordt geplaatst, kan de dienst met het gedicht alvast van start gaan, waarna de drie dragers zullen wachten op de vierde man om de kist van meneer R.P. in het graf te laten zakken.

Uiteindelijk hoeven de dragers niet te wachten. Net als Jan zijn gedicht wil aanheffen komt er een graver aangelopen en hij zal na de korte dienst wel even helpen heffen. Officiëel is de graver in dienst van de stad en mag hij niets te maken hebben met de kist; hij is verantwoordelijk voor de kuil die dicht of open moet en niets meer of minder, regels zijn regels, maar hij wil wel een uitzondering maken.

De drie potjes met bloemen zet ik nog op het voeteind van de kist, waarna een drager een teken doet dat we ons laatste saluut mogen brengen:

We groeten meneer R.P., en dan gaat het snel, met de drie dragers en een graver. De kist verdwijnt in het gat van de aarde en we wandelen langs het pad terug naar de wagens. Aan de boom voor het praalgraf van Hendrik Conscience nemen we afscheid van de dragers. We slaan de lift met de bestelwagen naar de hoofdingang af, we lopen wel, dat is gezond, het is mooi weer, we hebben jonge benen.

‘Onder de boom vond ik laatst nog vijftig cent,’ zegt een van de dragers. ‘Fijn dat ze hier tegenwoordig ons drinkgeld achterlaten.’ We lachen.

In De Leuvenaar, de kroeg aan de terminus van tram 24, heffen Jan en ik het glas op meneer R.P. Een witte hond die doof geboren is, volgens de cafébaas, bewaakt onze benen.