De Eenzame Uitvaart van Meneer A.D.S. in Antwerpen

Meneer A.D.S. is op 28 november 1946 geboren te São Vicente, Kaapverdische Eilanden, en overleden in zijn woonst te Antwerpen op 30 september 2010. Zijn uitvaart vond plaats op maandag 11 oktober 2010 op begraafplaats Schoonselhof.

São Vicente, het eiland waar meneer A.D.S. het leven zag, is 227 vierkante kilometer groot. Of hij lang op het eiland met zijn kleurrijke huisjes, de internationale haven Porto Grande en de enige vlieghaven van Kaapverdië is gebleven, weet ik niet. Als gelukzoeker is hij van het eiland gevlucht, als je geen visser bent is er waarschijnlijk weinig om handen. Misschien nam meneer A.D.S. lang geleden de boot naar Portugal, of eerst de catamaran naar een naburig eiland, misschien heeft hij nog gewacht op de uitbreiding van de luchthaven, op de verlenging van de startbaan die internationale vluchten mogelijk maakte. We weten erg weinig over meneer A.D.S., de politie trof hem in zijn woonst aan, de televisie flikkerde nog, wat voor programma speelde is onbekend.

Dichter van dienst, Andy Fierens, fietst in het weekend voor de uitvaart langs meneer A.D.S. zijn appartement. De eerste poging mislukt, Andy heeft zich van huisnummer vergist en staat aan de verkeerde kant in de lange troosteloze straat, die een verbindingsas vormt tussen de ring en het hart van Antwerpen. We telefoneren en overleggen. In het leegstaande, vervallen gebouw kan meneer A.D.S. onmogelijk gewoond hebben, of het zou in erbarmelijke omstandigheden geweest zijn. Het misverstand is snel verholpen, bij een tweede poging vindt Andy zo’n slordige honderd huisnummers verder het juiste appartementsblok aan de kant van de ring, aan de rand van de stad. Bij toeval ontmoet hij de onderbuur die meneer A.D.S. heeft gevonden, of beter, de hulpdiensten heeft ingeschakeld.

‘De onderbuur rook een vreemde geur in de trappenhal’, vertelt Andy achteraf tegen mij aan de telefoon. ‘De geur was het sterkst aan de deur van A.D.S., waarna de buur de politie heeft gecontacteerd.’ Die troffen meneer A.D.S. aan voor de televisie die nog speelde, de geur was blijkbaar niet te harden. ‘De onderbuur is toevallig vrijwilliger in het naburig ziekenhuis en heeft navraag gedaan hoelang het duurt eer een lijk zo’n penetrante geur vrijgeeft’, gaat Andy verder aan de telefoon. ‘Twee tot drie weken, verklaarde men.’ De onderbuur had blijkbaar ook nog aan de politie gevraagd of het om een oud model van televisie ging, want dat er dan een riant brandgevaar was, als het toestel drie weken aanstond.

‘Er kwam wel af en toe nog iemand langs volgens de onderbuur’, vertelt Andy. ‘Maar de afgelopen weken had men niemand meer aan zijn deur gezien.’ De officiële datum van overlijden is de dag dat de politie meneer D.S. heeft aangetroffen in zijn woonst, in werkelijkheid heeft hij waarschijnlijk drie weken minder lang geleefd.

Nog geen twee uur na de eenzame uitvaart van meneer M.N.P. die ochtend ontmoet ik de dragers opnieuw aan de ingang van begraafplaats Schoonselhof, in een iets warmere herfstzon. Andy staat ook al paraat. Deze keer wachten we niet lang aan de middendreef die het park in tweeën splijt, maar volgen we stapvoets de lijkwagen die traag het traject naar perk U aflegt. Ik zie de metalen houdertjes die aan de zijkanten van de wagen zijn bevestigd, bestemd voor vlaggetjes om de wagen te versieren, om iemand te eren met kleine lapjes stof, en wil vragen wanneer of wie gebruik maakt van de optie ‘met vlaggetjes’, maar houd mijn mond. Toch komt er een conversatie op gang tussen de uitvaartmedewerker en mij, niet over zijn nakende vakantie, niet over de herfstkoude die in onze botten kruipt, maar over het feit dat meneer A.D.S. drie weken in zijn appartement lag zonder dat iemand hem vond.

‘De geur kan je niet ontkennen, die is te specifiek’, zegt hij. ‘Als je zo iemand gaat ophalen blijft de penetrante reuk nog een dag in je neus zitten, het kruipt in je kleding, in alles. Je krijgt het niet weg.’ Hij vertelt dat hij gestopt is met in zulke gevallen de mensen op te halen, enkel in noodgevallen wil hij nog wel eens iemand afleggen – zoals dat heet – maar voor nu is het genoeg geweest.

In het geval van meneer A.D.S., antwoord ik, had men toch kunnen opmerken dat het niet zomaar om een paar vuilniszakken in de trappenhal ging, dat men toch onraad moest ruiken, als de geur zo specifiek is.

‘Tja’, antwoordt hij. Hij haalt zijn schouders op. Misschien denkt hij al aan zijn vakantie in Jamaica, waar alles leeft en vrolijk is.

Ik vraag wat er met meneer A.D.S. zijn appartement zal gebeuren, waar gaan zijn persoonlijke spullen naartoe? Wie komt er nog in? Wie is zijn laatste bezoek?

‘Gespecialiseerde firma’s komen dit in opdracht van de politie leeghalen. In zulke gevallen gaat alles naar de vuilnisbelt, omwille van de geur’, verklaart hij. ‘De persoonlijke spullen worden waarschijnlijk door de politie in beslag genomen, die verder zoekt naar nabestaanden.’ Ik stel mij voor dat meneer A.D.S. waarschijnlijk enkele souvenirs van zijn leven had, een foto op de schouw van een verre vriend, of misschien een prentbriefkaart van Kaapverdië. Nu zullen enkele vreemde mannen in schoonmaakpak zijn persoonlijke herinneringen in een zuurvrije archiefdoos steken, zijn tafel en stoelen wegbrengen en zijn appartement ontsmetten.

Als onze kleine formatie het perk bereikt, blijkt dat er maar drie dragers zijn en wordt de kist met een rolkarretje het perk op geduwd. Bij elk contact dat de vier kleine wieltjes van het karretje met de betonnen blokken maken die het pad naar het perk vormen, krijgt de kist een kleine tik. Het gevaarte is moeilijk te bedienen door alle schokken, maar we geraken toch aan de kuil waar de kist nog even op schragen wordt gezet voor onze korte dienst. Mijn plantjes purperen heide staan al klaar en Andy krijgt teken om meteen over te gaan naar het voordragen van het gedicht voor meneer A.D.S.

We groeten en nemen afscheid van de dragers. ‘Ik vind het toch het allermooist als de kist met de overledene naar het graf wordt gedragen door vier dragers’, zeg ik. ‘Dat hij op jullie schouders wordt weggedragen.’ De drager knikt instemmend.