De Eenzame Uitvaart van Mevrouw M.D. in Antwerpen

Mevrouw M.D. werd geboren op 24 januari 1943 in Antwerpen. Ze is gestorven op 4 mei 2024 in het woonzorgcentrum Sint-Anna in Berchem. Haar uitvaart vond plaats op dinsdag 28 mei 2024 om 11:00 op de strooiweide van de begraafplaats ’t Schoonselhof in Antwerpen.

Als ik zondagnamiddag een bezoek breng aan het wzc waar mevrouw M.D. gestorven is, wordt me snel duidelijk dat ze daar goed gekend is geweest. Twee zorgverleners op het gelijkvloers weten te zeggen waar mevrouw gewoond heeft, dat ze verkoopster was geweest en dat ze het laatste jaar verbleef op de dementie-afdeling. Ze moet een bijzonder kokette dame zijn geweest. Er was een zoon maar die heeft niemand in het wzc gezien.

Alle gangen hier in het wzc dragen namen van Antwerpse straten. Ik word doorgestuurd naar de tweede verdieping, naar de gang ‘De Groenplaats’.

Ik ontmoet daar alweer enkele zorgverleners die de tijd nemen om me te woord te staan. Een jonge zorgkundige heeft vaak haar nagels mogen lakken, vertelt ze . Een collega geeft aan hoe eenzaam M.D. soms was. Wat er precies met de zoon is gebeurd, weet niemand. Maar soms vertelde M.D. wel dat de schoondochter er de hand in had gehad.

De dementie begon zwaar te wegen. Voor de patiënt en voor de zorgkundigen soms als de zieke verward werd of bang of boos. Op het einde van haar leven was mevrouw M.D. vooral bang, vertelt de verpleegkundige. Misschien bang om alleen te blijven, wellicht ook bang om te sterven. Vrij snel, nadat ze eten en drinken had opgegeven, is ze in haar bed gestorven.

De begeleider wonen en leven S.D.L. is op het moment van mijn bezoek niet in het wzc maar een dag na de uitvaart ontvang ik van hem nog een bijzonder attente mail die in grote lijnen op het volgende neerkomt:

Mevrouw had een heel fijne jeugd. Meer dan eens vertelde ze hoe zorgeloos haar kindertijd was. Hoewel haar papa al vroeg gestorven was, herinnerde ze zich nog steeds hoe ze samen buiten speelden en hoe goed hij verhalen kon vertellen. Ook dat ze samen vaak zongen. Marina had een mooie zangstem, bevestigt de begeleider. En als je er iets van zei, benadrukte ze graag dat haar papa haar had leren zingen. Ze luisterde graag naar Vlaamse liedjes, maar ook Elvis kon haar bekoren.

M.D. werkte het merendeel van haar carrière als verkoopster in een kledingzaak. Ze had niet de ambitie hogerop te raken, al kreeg ze vaak te horen van de verantwoordelijke dat ze zo'n goede verkoopster was, met een neus voor mode en een goede omgang met de klanten. Op café had ze haar ex-man leren kennen met wie ze samen een zoon had. Ze waren 30 jaar getrouwd maar langzamerhand botste het vaker dan dat het klikte. Ze besloten uit elkaar te gaan. Na de scheiding wilde mevrouw M.D. geen man meer aan haar zijde. En ook het contact met de zoon wordt verbroken. Mevrouw M.D. heeft helaas nooit echt goed kunnen vertellen sinds haar verblijf in het wzc wat precies de breuk veroorzaakt heeft of wat er tussen haar en haar zoon is gebeurd.

M.D. woonde tot voor haar intrek in het woonzorgcentrum op het Kiel en had een volkse inborst. Tegelijk zag er steeds piekfijn uit en was ze daar trots op. Haar haren, netjes platinablond geverfd en zelf altijd getooid met armbanden, een halssnoer, een paar ringen en oorbelletjes. Juwelen die ze overigens meerdere keren per dag durfde te wisselen.

Mevrouw was een heel pittige dame. Ook vaak grappig en lief terwijl ze op andere dagen best bazig en op zichzelf kon zijn. In het wzc had ze enkele vaste vriendinnen. Tijdens haar favoriete activiteit - Bingo - zat ze steeds met hen aan tafel en ze zorgde ervoor dat iedereen zich amuseerde. M. ging ook enorm graag mee naar de markt in Mortsel. Ze wou altijd elk kledingkraam gezien hebben en, als haar budget het toeliet, ook altijd van alles kopen. Het liefst van al had M. een ander truitje of vestje voor elk uur van de dag! Als ze iets met glitters zag, was ze extra enthousiast.

Dinsdag 28 mei om 11:00 houdt het even op met regenen. Een klein godsgeschenk is het. Tijdens onze korte wandeling achter de corbillard tot aan de strooiweide lost het grijze gordijn dat over de wereld hangt langzaam op en plots wordt het heel warm. Zoals we eigenlijk eind mei gewend waren.

Aan de zuil waarop ik de dieprode roos leg die ik heb meegebracht en waarop de urne met de asresten van mevrouw M.D. wordt neergezet, vertel ik de ceremoniemeester, zijn collega en de dichter Lies Van Gasse over mijn ontmoetingen met het zorgend personeel. Welk beeld ik van mevrouw M.D. gekregen heb. Dat me bij is gebleven hoe belangrijk zij als kokette en pittige dame zelfzorg had gevonden.

De ceremoniemeester nodigt dan Lies uit om haar gedicht voor mevrouw M.D. voor te dragen:

Na onze gezamenlijke laatste buiging voor mevrouw M.D. dankt de ceremoniemeester ons voor onze aanwezigheid en voor het gedicht. En dan, alsof er hogere machten mee gemoeid zijn, trekt op onze terugweg naar de uitgang het wolkendek zich weer dicht.

Ik citeer tot slot graag de begeleider, van wie ik daags na de uitvaart een mail heb gekregen: M. was misschien niet de gemakkelijkste, en vanwege haar dementie erg wisselvallig van stemming, maar ik ben blij haar gekend te hebben.